|
Dit is de handleiding van het Cactus systeem: een digitale collectie brieven en papieren afkomstig van Curaçao.
Deze documenten zijn in de periode 1700-1780 verstuurd
door de lokale bestuurders naar de Heren Tien van de West Indische Compagnie van de Kamer Amsterdam.
Het zijn brieven, inventarissen, rechtbankverslagen, sollicitaties, belastingdocumenten, getuigenverklaringen, plakkaten, dagvaardingen,
kasboeken, facturen, doodlijsten, slavenlijsten, verkooplijsten, raadsbesluiten, aanklachten, vonnissen en nog heel veel meer.
De originele documenten, die in het Nationaal Archief bewaard worden (NA 1.05.01.02), zijn ingenaaid in dikke folianten, en deze indeling in 'volumina' is in het Cactus systeem gehandhaafd omdat een volume een praktische omvang heeft. Bovendien blijft zo het verband met de oorspronkelijke bronnen gehandhaafd. In de Cactus database zitten 20 van dergelijke volumina, met gemiddeld 850 pagina's (350 documenten) per volume. Een dergelijk aantal pagina's (ruim 17000, ter vergelijking: dit is meer dan drie maal het aantal pagina's in de hele romanserie Het Bureau van J.J. Voskuil !) kan niet zonder goede instrumenten om snel in de documenten te zoeken. Daarom is in de Cactus database een groot aantal indexgegevens opgenomen: alle documenten in de database zijn geindexeerd op eigennamen van personen, geografische plaatsen en schepen. Bovendien is er een zaakindex met ruim 3000 sleutelwoorden. Er zijn totaal 145000 indexverwijzingen. U kunt zich deze indexgegevens voorstellen als een schil rond de documenten die u in staat stelt snel van het ene document naar het andere te navigeren. Cactus start automatisch met volume 200, het oudste van de reeks (1700-1703). Het openingsscherm toont de documentenlijst van volume 200, ofwel: de inhoudsopgave. Volume 200 bevat veel documenten die met de slavenhandel te maken hebben. Een korte karakterisering van alle volumina volgt verderop, na de praktische uitleg van het systeem. Achtereenvolgens zullen we doornemen: Daarna volgen de korte karakteriseringen van de verschillende volumina, en wat achtergronden over het Cactus project. SCHERMINDELING
NAVIGATIE Navigatie gebeurt op diverse manieren: met behulp van knoppen, vanuit indexen en, vooral, door op de pagina's te klikken. Navigatie kan binnen een volume plaatsvinden, maar ook kunt u van volume naar volume gaan. Al deze mogelijkheden zullen in deze sektie uitgelegd worden. Het openingsscherm toont direkt de documentenlijst van volume 200. Wanneer u een ander volume wilt openen dan kunt u dit doen door een ander volume uit het keuzemenu dat u links aantreft, te selecteren. Na enkele seconden verschijnt dan een nieuwe documentenlijst op het scherm. Het Cactus systeem heeft nog verschillende andere mogelijkheden om van het ene volume naar het andere te navigeren, vaak via een zogenaamd pop-up scherm. Deze pop-up schermen zullen verderop worden uitgelegd. We beperken ons eerst tot het navigeren binnen één volume.
In de knoppenbalk ziet u de knoppen en Deze twee knoppen gebruikt u om te switchen tussen de documentenlijst en de actuele pagina. Het nummer van de actuele pagina, bijvoorbeeld 132v (132 verso, de oorspronkelijke paginanummering is zoveel mogelijk gehandhaafd) verschijnt ook in een van de paginavelden boven in de knoppenlijst. Als u naar een andere pagina gaat, verandert dit veld automatisch mee. Omgekeerd, als u het nummer van de gewenste pagina kent, kunt u dit in het veld invullen en op de bijbehorende knop drukken, waarna de pagina verschijnt. Als u een niet-bestaand paginanummer intikt dan krijgt u een waarschuwing. Er zijn twee van dergelijke paginavelden beschikbaar, handig als u twee documenten pagina voor pagina wilt vergelijken. Boven de twee paginavelden treft u nog twee knoppen aan: waarmee u naar de vorige / volgende bekeken pagina's kunt gaan. N.B. gebruik NIET de forward/backward knoppen van uw browser want daarmee verlaat u Cactus ! Het onthouden van paginanummers kan sowieso handig zijn, en daar zijn drie knoppen voor beschikbaar: Druk op de lege knop, en het huidige paginanummer wordt opgeslagen: Wanneer u op knop drukt dan springt u direkt naar pagina 132v. De wisknop kunt u gebruiken om het nummer te verwijderen en de springknop leeg te maken. INDEXEN  De vier knoppen en openen de indexschermen voor personen, plaatsen, schepen en zaken ('sleutelwoorden', vandaar het plaatje). De documenten waar de items voorkomen worden getoond, als mede de paginanummers. Klikken op het paginanummer voert u direct naar de betreffende pagina. De vroeger lege knop naast de pagina draagt nu ook de naam van het gekozen item. Wanneer u op deze knop drukt, gaat u direkt naar de volgende pagina waarop het gekozen item voorkomt. Na de laatste pagina volgt weer de eerste etc. Wanneer u terug wilt naar de vorige pagina gebruikt u de knop. Op deze manier hoeft u dus niet steeds terug naar de index om de volgende pagina te kiezen wat erg vervelend zou zijn. Ook de knoppen en kunnen nu gebruikt worden. Zie hiervoor de sectie 'Sociale netwerken'. Een tweede manier om een item te kiezen, is door op de naam in de lijst rechts van de pagina te klikken. Terug naar de Indexen. Wanneer u op een van de knoppen tot drukt, dan verschijnen de items die met de gekozen letter beginnen. Drukt u op de knop dan worden alle items in het betreffende volume getoond. N.B. Gezien het grote aantal verwijzingen kan dit, zeker voor personen, lang duren !
Wanneer u wilt weten of een bepaald item ook in andere volumina voorkomt dat klikt u op de naam van het item. Ook hier verschijnt het resultaat als een pop-up scherm.
ZOEKEN Behalve met de indexen zijn er verschillende andere manieren om te zoeken:
POP-UP SCHERMEN Dit zijn eenvoudige lijsten die twee doelen dienen: snel pagina's bekijken die in andere volumina zitten, en eventueel een ander volume openen. Klik op het paginanummer om de pagina te zien. De enige beschikbare navigatiemogelijkheden zijn: naar de volgende pagina (klik rechts op de pagina) en naar de vorige pagina (klik links op de pagina) Wanneer u naar het betreffende volume wilt, klik dan op het volumenummer. Na enkele seconden verschijnt dan de documentenlijst van het gekozen volume op het scherm.
SOCIALE NETWERKEN
OVERIGE KNOPPEN Er zijn nog drie knoppen niet uitgelegd:
EEN KORTE KARAKTERISERING VAN DE CACTUS DATABASE Volume 200 Dit deel bevat veel documenten betreffende de slavenhandel (doodlijsten, slavenlijsten, verkooprekeningen) en de bouw door directeur Nicolaas van Beeck van het blokhuis aan Caracas Baai (het latere Beeckenburg). Volume 201 De ruzie met commissaris Luls over illegale verhuur van WIC slaven door directeur Van Beeck is hier een belangrijk onderwerp. Ook het conflict tussen de kooplieden Jilles en Van der Straten (de laatste raadslid, maar door Van Beeck geschorst) komt uitgebreid aan de orde. Van Beeck wordt ontslagen en opgevolgd door de advocaat Jacob Beck, die eerder al in de Raad had gezeten. Volume 202 Directeur Jacob Beck herstelt de orde. De franse slavenhandelaars Chourio en Chabert bezoeken voor het eerst Curaçao. Ook in dit deel veel documenten betreffende de slavenhandel, en kaperij. Angst voor de Fransen. Beck vertrekt ziek naar Amsterdam en draagt het directeurschap over aan Jeremias van Collen. De eerste conflicten tussen Van Collen en de Raad. Volume 203 Directeur Abraham Beck neemt de zaken over. Conflicten met Van Collen, over het ontbossen van ingenomen gronden en executies van slaven. Na ruim een jaar overlijdt Beck onder verdachte omstandigheden. De Franse oorlogsdreiging speelt in veel documenten mee. Ook veel documenten betreffende de kaapvaart. Volume 204 Het belangrijkste onderwerp in dit deel is het conflict tussen directeur Van Collen en luitenant captein De Senilh. Deze nieuweling was zo dom om, dronken, de directeur te beschuldigen van corruptie. De Senilh verdwijnt in het gevang, en de vijanden van Van Collen in de Raad (Horst, Van Taarling etc.) grijpen het incident aan om het hele bestuur te ontwrichten. Volume 205 De Franse kaper Cassard valt Curaçao binnen en legt een enorme taxatie op van 115.000 pesos. Binnen 2 maanden is hij weer verdwenen, het eiland ontredderd achterlatend. Kasboeken en ooggetuigenverslagen van de strijd. Ook mochten de burgers hun kosten declareren ('15 februari 30 kogels verschoten op de Fransen: 2 pesos'). Unieke documenten. Volume 206 Jonathan van Beuningen wordt directeur, een dynamisch heerschap dat continu ruzie met zijn raadsleden heeft. Een relatief rustige periode. Volume 207 Ook in dit volume de nodige ruzies, zoals tussen de dronkelap De Mepsche en de directeur, en tussen commissaris Van der Burgh en zijn boekhouder Geerkens. Op een gegeven moment neemt Van Beuningen ontslag en laat zich opvolgen door zijn broer Jan. Beide broers overlijden kort na elkaar. Diverse rechtbankverslagen, en kwesties die met landeigendom te maken hebben. Volume 208 Noach du Fay, ex-burgemeester van Amsterdam, neemt de touwtjes in handen. Ook nu veel landkwesties, o.m. aangaande de plantage Sint Barbara van het raadslid Frederik Eck. Een groot pak documenten over het vergaan van het met goud en olifantstanden geladen galjoot de Bonaventura, en de misdragingen van de Spanjaarden in deze zaak. Du Fay neemt plots ontslag en vlucht van het eiland, een schuld van tienduizenden pesos achterlatend. Juan Pedro van Collen volgt hem op, maar na een oproer wordt de verschrikkelijke Jan Gales tot directeur benoemd. Volume 209 Gales wordt door fiscaal Van Schagen van corruptie beschuldigd en een lange strijd volgt. Mooie brieven van Van Schagen, die met alle andere gezagsdragers kwesties heeft, inclusief dominee Rasveld. Na het ontslag van Gales herstelt Isaacq Faesch de rust. Diverse rechtbankverslagen. Volume 210 In dit deel speelt een rechtzaak tegen drie soldaten die samen 24 linnen hemden hebben gestolen uit een schip dat ze moesten bewaken. Dit is een halszaak, en alle drie worden ter dood veroordeeld. De eigenaar verzoekt om gratie, omdat hij de hemden allemaal weer terug heeft gekregen, maar directeur Faesch beslist anders. Toch zit ook hij met het geval in z'n maag, gezien het feit dat het vonnis ter beoordeling aan de Prins van Oranje gestuurd wordt. Faesch overlijdt, en directeur Bosvelt neemt het over, een brekebeen die binnen twee jaar overlijdt. In 1762 treedt dan Jean Rodier aan. Volume 211 In dit deel zwaait directeur Rodier de scepter, die persoonlijk een ronde langs alle verdedigingswerken maakt en daar uitgebreid over bericht. Er zijn conflicten met fiscaal Coerman, het moet aan het beroep liggen. Op het eiland is een strijd gaande tussen enkele scheepswerven ('klippen') over monopolieposities. Het deel stopt in 1778. Volume 212 telt eigenlijk niet mee. Volume 212 Dit deel bevat slechts 2 documenten, waarvan één de moeite erg waard: een rechtzaak tegen een aantal slaven en vrije negers in verband met een dansfeest. Verder een inventaris van het geschut. Volume 213 Dit zijn rechtzaken van de grote Raad. Behalve een aantal moord- en doodslagzaken en de nodige gekaapte schepen, is in dit deel het al dan niet tot goede prijs verklaren van een bark met aan boord de rijke don Gaspar de Andrade, voormalig opperhoofd van het portugese Assiento en bij zich dragende 50.000 pesos, het belangrijkst. Verder is er de zaak tegen een echtpaar dat haar kostganger, een spaanse zilversmid, vergiftigd heeft met sublimaat. Volume 214 Veel zaken betreffende opgebrachte schepen en smokkel. Ook de berechting van een groep negerslaven die gedurende enkele jaren diefstallen heeft gepleegd. Dronken soldaten en burgers die WIC land illegaal innemen. Volume 215 Van deze rechtzaken die zich tussen 1712 en 1725 hebben voltrokken zijn degene die te maken hebben met de slavenopstand van 1716 het interessantst, en ook de meest gruwelijke. Verder veel zakelijke geschillen en enkele vechtpartijen met dodelijke afloop. Ook een opmerkelijke vrijspraak in de zaak tegen Pieter Klijn wegens het doodsteken van de soldaat Philip Wagenaar: puur zuiver en innocent, zelfs na toegepaste tortuur. Volume 216 Het begint met een zaak tegen captein Trompet, die in de haven een spaans schip doet zinken terwijl hij alleen een inspectie moest uitvoeren. Opgehangen. In dit deel volgen ook veel zeerovers zijn droevig lot. Een uitgebreide zaak tegen captein Echavarria die in een straatgevecht tussen Fransen en Spanjaarden terecht komt. En zaken betreffende directeur Du Fay die het eiland met tienduizenden pesos schulden heeft achtergelaten. Volume 217 Onderwerpen die in dit deel aan bod komen zijn onder meer het conflict tussen fiscaal Jan van Schagen en de directeur, de Raad en de dominee. Verder is er de nasleep van het ontslag en het overlijden van de vorige directeur, Juan Pedro van Collen: een schuld van ruim 13.000 pesos. En de nodige rechtzaken wegens diefstal en geweldpleging. Volume 218 Dit is een collectie van ongeveer 3000 civiele zaken, voornamelijk behandeld door de Commissie voor Mindere Kwestiën. Deze commissie beperkte zich in principe tot onenigheden die niet boven de 100 pesos uitkwamen. Hypotheekschulden, verzekeringskwesties, nalatenschappen, handelsconflicten, echtscheidingen en burenruzies. Volume 220 Een aantal documenten, alle betreffende het conflict van J. Ellis versus de WIC i.v.m. door hem ingenomen land bij de plantage Savonet. ACHTERGRONDEN VAN HET CACTUS PROJECT Het Cactus project is begonnen met de collectie digitale foto's van documenten over de Curaçaose plantage San Juan, gemaakt door S. Vautier voor haar afstudeerwerk. Begin 2007 heeft de Stichting DPP, gezien het interessante materiaal, de ontwikkeling van het Cactus systeem op zich genomen, en de digitale collectie verder uitgebreid. De IPR (Intellectual Property Rights) en het © copyright van de software berust bij de Stichting DPP. Het is uitdrukkelijk verboden de software te wijzigen, of voor commerciële doeleinden te gebruiken op wat voor manier dan ook. Het beeldrecht op de digitale documenten berust bij het Nationaal Archief. Alle documenten komen uit het archief der tweede West Indische Compagnie, nummer 1.05.01.02. De Cactus software en de digitale documenten mogen niet afzonderlijk van elkaar verspreid worden. Literatuur Mom, V. 2007: The OWINBO (Old Wine In New BOttles) project. In: Archäologie und Computer Workshop 11, Kulturelles Erbe und Neue Technologien. Vienna 18-20 october 2006. Mom, V. en S. Vautier 2008: The occupational history of San Juan, a plantation landscape on Curaçao. In: Proceedings of the 35th Conference on Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology, Berlin 2-6 april 2007 |
